ئاگەهداری 2014/10/20
لێژنا فروتنا كەل وپەلا ل رێڤەبەریا گومركا دهوكێ رادگەهینیت كو دێ رابیت ب فروتنا ترومبێلا ژمارە
( 4231 كاتی /سلیمانیە ) ژ جورێ ( تویوتا پرادو ئێستیشن ) مودێل (2011) برێكا سەرئێك زێدەكرنا ئاشكەرا
ژ ناڤبرنا كەرەستە وكەل وپەلا
رێڤەبەریا گومركا دهوكێ ب هەڤكاری دڤەل رێڤەبەریا ساخلەمیێ ئەڤ كەرەستێن خارنێ دخەشتەیێ
ڤەگەراندنا كەرەستە وكەل و پەلا
رێڤەبەریا گوكرما دهوكێ ب هەما هەنگی دگەل رێڤەبەریا ساخلەمیێ ئەڤ كەرەستێن
بهشێ بشكنینێ
بشكنین كارهكێ گومركی یێ سهرهكی یه ژ بۆ رێكخستنا بزاڤا بازرگانی و زالبونێ ل سنورو دهروازێن هاتن و هنارتنا كهل و پهلێن بازرگانی لدویف رامیاریێن ئابووری یێن وهلاتان لسهرانسهری جیهانێ.
بهشێ بشكنینێ ل رێڤهبهریا گومركا دهوك كارێ بشكنین كرنا كهل و پهلێن بازرگانی و ڤهدیتنا ترومبێلا ئهنجام ددهت ل ژێر دروشمێ بشكنین بناغێ كارێ گومركی یه .
هژمارا فهرمانبهرێن بهشی لدویڤ راپورتا پهسنا كارمهندیێ(14) فهرمانبهرن و ب ئهڤان كارێن سهرهكی رادبیت :-
1- بشكنین كرنا كهل و پهلێن بازرگانی و بهراوردكرنا ناڤهروكا فورما راگههاندنا گومركی دگهل كهل و پهلێن بازرگانی ژ بو دیاركرنا جورو جهندیا وان، و باجێ گومركی یێ هاتیه وهرگرتن، ورێك گرتن ل هاوردهكرنا كهرهستێن قهدهغهكری وهك (
چهك وتهقهمهنی و كهرهستێن بێ هوشكهر ...هتد) و كهل و پهلێن نه لدویڤ سالوخهت و بیڤهرێن كونترولاجوری یان ئهوێن بریار و رێنما ب قهدهغهكرنا وان دهركهڤتین.
2- نههێلانا سهرپێجیێن بازرگانی ب رێكا بشكنین كرنێ وهك ( رهڤاندنا كهرهستان و رهڤین ژدانا باجێ گومركی وبجهئینانا سستهمێ وهرگرتنا باجێ گومركی لدویف یاسا پێناسا گومركی و رێنما و نیشاندانێت پێرا.
3- ڤهدیتنا ههمی جورێن ترومبێلا بو چهسپاندنا سالوخهتێن وان لدویف گورانكاریێن ل سهر هاتینهكرن و راستڤهكرنا شاشی یا.
4- كولانا ژمارا دگهل دروشمێ (پنته) یێ گومركا دهوك بو شاسیێن ههمی جورێن ترومبێلا و ئامیرێن چاندنی و بیناسازی ئهكهر ئهو ژماره نههێنه ڤهخواندن ژبهر ههر ئهكهرهكی یان دهستكاری تێداهاتبیتهكرن ، و بوڤێ كاری لیژنهكا تایبهت هاتیه پێك ئینان و ههمی بێدڤیێن كاری بو هاتینه دابین كرن.
5- زێدهباری كارێن ئاماژه بێ هاتیهدان هندهك كارێن دیتر ژی ل بهشێ دهێنه ئهنجام دان وهك بهشداریكرن دهندهك لیژنێن كارێ رێڤهبهریێ و ڤهدیتنا كوگایێن بازرگانی ژ بو ب كارئینانێ لدویف مهرجێن گومركی ئهكهر بێتڤی بیت و سهر پهرشتیا
باركرن و دانانا كهل و پهلێن بازرگانی یێن دهستهسهركری ب بریارێن كێشی گومركی یان ژ بو وهرگرتنا باجێ گومركی ..هتد.
بهشێ بهرپاكرنێ
بهرپاكرن : ئانكو بهرهنگاری و روی ب روی بون و دویف جوون.
و دویف جوون و چاڤدیریكرن ، بهردهوامی یه بو ب هێزكرن و چالاككرن و رێكخستنا ههمی جورێن كاری یه.
كارێ سهرهكی یێ بهشێ بهرپاكرنێ دویف جوونا ههمی ئالیێن كارێ رێڤهبهریێ یه ژ بو دهست نیشان كرنا خالێن لاواز و نههێلانا دیاردێن نهرهوا و سهرپێچیێن یاسایی و خورت كرن و رێكخستنا كارێ رێڤهبهریێ و پێشكێش كرنا باشترین خزمهت بو
هاولاتیان.هژمارا فهرمانبهرێن بهشی لدویف راپورتا پهسنا كارمهندیێ(9) فهرمانبهرن و ل ژێر دروشمێ ( ناڤ و بهایێن رێڤهبهریێ بهرپرسیارهتیامه نه).
ئهڤان كارێن ل خارێ ئهنجام ددهت :-
1- دویف چوونا رهڤاندنا كهل و پهلێن قهدهغهكری و رهڤینێ ژ دانا باجێ گومركی.
2- دویف چوونا كهرهستێن بهروارا ب كارئینانا وان بدوماهیك هاتی ، و دویف جوونا ئهنجامێن تاقیكههێن (ساخلهمیێ و ڤیتێرنهری و بیناسازی .... هتد) ، یێن لسهر كهرهستان هاتینهكرن و دویف جوونا كهرهستێن خارنێ ل كوگههێن بازرگانا و قهپانێن فێقی و هشكاتیا.
3- دویف چوونا كارێ بازرگانا ل گوكههێن وان و كومكرنا بێزانینا لسهر چالاكیێن وان یێن بازرگانی.
4- دویف چوونا ب رێڤهبرنا كاری ل ههمی بهش و خالێن رێڤهبهریێ و جێ به جێكرنا یاسا پێناسا گومركی و رێنمایێن كاری و چاڤدیریا پاقژیێ ل پاله خانهیا گومركێ و ئاڤاهیێن خالێن گومركی.
5- بهشداریكرن د ڤهدیتنێن ترومبێلێن دهستكاری د ساخلهتێن وان دا هاتینه كرن دگهل رێڤهبهریا هاتن و چوونێ.
6- بهشداریكرن د لیژنێن ژ ناڤبرنا كهرهستێن ئهنجامێن تاقیكرنێن وان نهباش دگهل نوینهرێن ساخلهمیێ و ئاسایشێ...هتد.
7- بشكداریكرن دگهل لیژنێن ڤهدیتنا ترومبێلا یێن ژ لایێ رێڤهبهریێ ڤه دهێنه ئهنجام دان و گهلهك كارێن دیتر یێن لاوهكی ل بهشی دهێنه ئهنجام دان لدویف پێدڤیێن كارێ روژانه و راسپاردهیێن گارگێریا رێڤهبهریێ.
بهشێ ترومبێلا
رێڤهبهریا گومركا دهوكێ گرنگی یهكا تایبهت ب بهشێ ترومبێلا ددت ژ ئهگهرێ ههبوونا پهیوهندیێن راستهوخو یێن ڤی بهشی دگهل هندهك فهرمانگههێن دیتر،و دگهل سهره دانكهران و ب رێڤهبرنا مامهلێن وان ، و ههمی پێدڤیێت كاری ژلایێ كارگێریا
رێڤهبهریێ ڤه بو بهشی دابین كرینه و بهردهوام بزاڤی دگهت بو ئاسانكرنا شێوازی كارێ وان ، و بهرنامێن كومبیوتهری یێن پێشكهڤتی بو هاتینه دانان و پرانیا خالێن كاری یێن لاوازوئاستهنگێن نههێلانا روتینێ هاتینه جارهسهركرن.
كارێ بهشی یێ سهرهكی ئهنجام دانا ههمی مامهلێن گرێدای ب ترومبێلا و دهڤتهرا رێدانا گهریانا ترومبێلا ڤهیه ، و ب سستهمهكێ كومبیوتهری یێ بهرفره كاردكهت.
میلاكێ بهشی لدویف كهلواشی رێكخستنێ و راپورتا پهسنا كارمهندیێ (9) فهرمانبهرن و ئهڤان كارێن ل خارێ دیاركری ئهنجام ددت:-
1- ئهنجام دانا ههمی كارێن گرێدای ب (دهفتهرێن) رێدانا گهریانا ترومبێلاڤه وهك (رێكخستنا دهفتهرهكا نوی، نوی كرنا دهفتهرێ، درێژكرنا مێژویا دهفتهرێ ، زێدهكرنا ناڤێن شوڤێرا، ههلوهشاندنا دهفتهرێ،و ئاراستهكرنا نڤیسارێن دهستهسهركرنێ و
راكرنا وێ بو دهفتهرێن رێدانا ترومبێلا ) و ئهڤ كاره ههمی لدویف رێنماو نیشاندانیێت تایبهت بو ههر كارهكی دهێنه ب رێڤهبرن.
2- ئاراستهكرنا نڤیسارێن توماركرنێ بۆ رێڤهبهریێن هاتن و چوونێ بو توماركرنا وان ترومبێلێن بهری بهروارا (2010/5/1) ێ هاتینه ناڤ ههرێمێ.
3- جهسپاندنا سالوخهتێن ترومبێلا و ئاراستهكرنا نڤیسارێن چهسپاندنێ بو رێڤهبهریا هاتن و چوونا پارێزگهها دهوكێ بو ههر گورانكاریهكا لسهر ترومبێلێی بهێته كرن یان راستڤهكرنا شاشی یا لدویف رێنمایێن بو ههر گورانكاریهكێ هاتینهدانان.
4- بهشێ ترومبێلا هوبهكا ئهرشیڤی بخوڤه دگریت و سهرهتایێن ههمی مامهلێن ل بهشی دهێنه ب رێڤهبرن بشێوهیهكی رێكخستی لێ دهێنه ئهرشیڤ كرن و پاراستن زێدهباری ئهرشیف كرنا وان د كومبیوتهری دا.
بهشێ كوگا
كوگهه :- ئهو جهه یێ دهێته تهرخان كرن بو عمباركرنا شمهك و كهل و پهل و كهرهستێن جوراوجور(كهرهستێن سروشتی،بهرههمێنجاندنێ،ئاژهلی،پێشهسازی،هزری) یان ههر بهرههمهكێ ناڤێ وی د خشتهیێن پێناسا گومركی داههبیت یان لبن ئێك ژ بهندێن ڤێ پێناسێ بهێته پولین كرن ، و ب رهنگهكی رێكخستی ورێك و پێك و ئامادهكری بو ب كارئینانێ لدهمێ پێتڤی . وگهلهك جورێن كوگههان یێن ههین وهك :
كوگههێن تایبهت و یێن گشتی و یێن گومركی .....هتد. كوگههێن گومركی ئهو جورێ كوگههانه یێن ژ لایێ دهزگایێن گومركی ڤه دهێنه ب رێڤهبرن ژ بو عمباركرنا شمهك و كهل و پهلێن هاوردهكری ههتا بدوماهیك ئینانا بێرابونێن گومركی و بهرههف كرنا گوژمێ باجێن گومركی و ده رامه تی و یێن دیتر. وكوگهها گومركا دهوكێ ب ههمان ئهرك رادبیت و بو عمباركرنا كهرهستێن دهسته سهركری دهێنه بكارئینان یان ئهوێن پێتڤی ب دهمی تاكو هندهك بێرابونێن گومركی دهێنه ئهنجام دان ، زێدهباری پاراستنا كهل و پهل و پهرگهها رێڤهبهریێ و بو
ئهنجام دانا ئهڤان كارێن ل خارێ دیاركری :-
1- پاراستنا كهل و پهلێن دهستهسهركری ویێن دیتر ههتا ئهنجام دانا بێرابونێن گومركی یێن پێتڤی.
2- رێكخستنا گوكههێ و پولین كرن و بابهت كرنا كهل و پهلا ژ بو ئاسان كرنا كاری.
3- داخازكرنا پهرگههێ لدهمێ پێتڤی ، و دابهش كرنا وێ لسهر بهش و خالێن رێڤهبهریێ لدویف بێوستی یا وان.
4- ئهف كوگههه ژلایێ كارگێریا بهشێ كوگایێ ڤه دهێته برێڤهبرن و هژمارا فهرمانبهرێن بهشی لدویف راپورتا پهسنا كارمهندیێ و كهلواشێ رێكخستنێ (4) فهرمانبهرن و دروشمێ بهشی (ئهمانهت و وهفاداری یه).
بهشێ ژمێریاری
بهشێن ژمێریاری ل رێڤهبهرێین گومركان جهێ گرنكی بێدانێ نه ژ ئهگهرێ گرنكی و ههستیاریا كارێ وان ،و سروشتێ پرانیا كاری ل دهزگایێن گومركی كارێن دارایی نه ، و ب كارئینانا بهلگهنامه بهلێن نامه (وثائق) و پسولێن ژمێریاری. بهشێ
بەشێ ژمێریاری ل رێڤهبهریا گومركا دهوك سێ هوبابخوڤهدگریت و ئهڤان كارێن ل خارێ ئهنجام ددهن.
1- هوبا خهزنه :- كارێ سهرهكی یێ هوبێ وهرگرتنا داهاتێ گومركێ یێ روژانه یه وهك كریا بشكنینی و سزا و باجێ گومركی یی دهێته وهرگرتن بهرامبهر هنارتن و هاوردهكرنا كالایێ بازرگانی لدویف پێناسا گومركی و رێنما و نیشاندانا و پسولێن ژمێریاری یێن 37أ.
2- هوبا مووچه :- كارێ سهرهكی یێ هوبا مووچهی ، رێكخستنا لیستێن ههیڤانه ێین مووچه و دهرمالێن فهرمانبهران و بو ههرئێكی لدویف مافێ وی یێ رهواو شایسته وهك (دهرمالێن ههڤژینیێ و باوهرنامه و پله و پایه .......هتد).
3- بارمته (تأمینات) :- ئهو گوژمێ پارهیه یێ دهێته وهرگرتن بو هندهك كارێن گومركی ێین پهیوهندی ب داهاتێ گومركی ڤه ههی ، و ب ههبونا هندهك ئهگهران بو ب دوماهیك نههاتنا وان مامهلا وهك (كێشێن گومركی ێین بدوماهی نههاتین یان
ههبونا كێماسیا د مامهلا نویكرنا دهفتهرا رێدانا ترومبێلادا یان رێكخستنا دهستهبهریێ بو ترومبێلێ ... هتد) و ئهف كوژمێ پارهی دهێته وهرگرتن بو دهمهكی دهست نیشانكری وهك بارمته و دهێته رازاندن دژمێرهكا تایبهت دا ل بانكی ، و ب نهمانا وان
ئهگهران و بدوماهی هاتنا دهمی ئهو گوژمێ پارهی لدویف رێنمایان د ێ هێته ڤهگهراندن بو خودانی یان دێ ب فهرمی بیته داهات بو گهنجینێ .
4- خهرجیێن رێڤهبهریی:- خهرجهمهنی ئهو كوژمێ دهراڤی یه یێ دهێته مهزاختن بو فهرمانبهران وهك (مووچه و پاداشت و دهرمالێت فهرمانبهران ...هتد) و ژ بووجا وهزارهتێ دهێنه مهزاختن ، یان بو دابین كرنا بێویستیێن كاری و كرینا پهرگههێ
و كهل و پهلێن خزمهت گوزاری و ێین چاك كرنێ و سهخبێریا ئاڤاهی و ناڤ مالی و ئامیرو كهل و پهلێن رێڤهبهریێ ، و ژ بووجا رێڤهبهریێ دهێنه مهزاختن و لدویف فهرمانا رێڤهبهری. و دتومارا (سجل محاسبه 2) دا و دهێنه توماركرن وب
بهرنامێن كومبیوتهری دهێنه پولین كرن و بابهتكرن و خشتهێین ژمێریاری و پوختهیێ كاروبێرابونێن دارایی ێین ههیڤانه وێین سالانه دهێنه ئامادهكرن.
بهشێ كاروبارێت گومركی
بهشهكێ تهكنیكی و تهوهری یه د بوارێ كارێن گومركی دا ، كارێ بجیهئینانا ههماههنكی یێ دنافبهرا بهشێن گومركی و سهرهدانكهران ئهنجام ددهت بو لڤاندنا كریارێت گومركی ژلایێ تویژاندنا كارگیری بو ئارمانجێن ئابوری و كومهلایهتی.
بهشێ كاروبارێت گومركی ژ سێ فهرمانبهران پێك هاتیه و ئهف كارێن ل خارێ دیاركری ئهنجام ددت:-
1- پهراویزكرنا داخازیێن سهرهدانكهران و رهوانهكرنا وان بو بهشێن پهیوهندیدار ژ بو یا پێتڤی بهێته ئهنجام دان لدویف رێنماو نشاندانێت كاری .
3- دیاركرنا نوینهرێن رێڤهبهریێ بو ئهنجام دانا ڤهدیتنا یان وهك (مأمور) بو ڤوگوهاستنا كهل و پهلێن بازرگانی یان سهپهرشتیا كوگههان یان ژناڤبرن و ڤهكهراندنا كهرهستێن نه لدویڤ سالوخهتا یان ههر كارهكی دیتر.
4- سهرهرای ئهو كارێن هاتینه دیاركرن جهندین كارێن دیتر ل بهشی دهێنه ئهنجام دان وهك بشكداریكرن دلیژنێن (ڤهگوهاستنێ و رێنمایان و فروتن و بها دانانێ و جهردا كهل و پهلا...هتد ) و ئهنجام دانا ههركارهكی دیتر یێ بو بهشی دهێته ئاراستهكرن یان بێ دهێته راسپاردن.
5- ژ بو ئهنجام دانا كاری پێتڤی یه بهشێ كاروبارێت گومركی پهیوهندی ههبیت دگهل رێڤهبهریا هاتن و چونێ و لیژنێن ڤهدیتنێ و ههرئالیەكێ دیتر یێ پهیوهندی ب كارێ ترومبێلا ڤه ههبیت.